Η παρουσίαση της μελέτης για τις αγορές και την οικονομία που παρουσιάστηκε στο Athens Money Show 2022 , στην εκδήλωση της Ενωσης Πιστοποιημενων Αναλυτών Αγοράς – ΕΕΠΑΜΑ:
http://hacsa.eu/wp-content/uploads/2022/11/Global-Outook-2023-3.pdf
Major Indexes in US markets are unfolding a five wave sequence move from market lows during the past 2 weeks. In fact July was the best month since 2020 for stock market after a free fall of several months that brought major indexes in bear market territory.
There are several factors that support our view , that major Us indexes have seen a medium term bottom :
To be continued
Αυτή είναι η μεγαλύτερη περίοδος πρακτικά αδιάκοπης αύξησης των τιμών των μετοχών στην ιστορία μας. Η άνοδος ήταν πιο γρήγορη από ό,τι έχουμε δει ποτέ, και η κερδοσκοπική της έλξη επηρέασε ένα μεγαλύτερο μέρος του κοινού περισσότερο από ποτέ. Η ψυχολογική ψευδαίσθηση στην οποία βασίστηκε, αν και δεν είναι ουσιαστικά νέα, ήταν ισχυρότερη και πιο διαδεδομένη από ποτέ σε αυτή τη χώρα στο παρελθόν.
Αυτή η ψευδαίσθηση συνοψίζεται στη φράση “η νέα εποχή”.
Η ίδια η φράση δεν είναι νέα. Κάθε περίοδος κερδοσκοπίας την επανεφευρίσκει. Κατά τη διάρκεια κάθε προηγούμενης περιόδου κερδοσκοπίας μετοχών και επακόλουθης κατάρρευσης οι επιχειρηματικές συνθήκες συζητήθηκαν με τον ίδιο μη ρεαλιστικό τρόπο όπως τα τελευταία χρόνια.
Υπήρξε η ίδια ευρέως διαδεδομένη ιδέα ότι με κάποιο θαυματουργό τρόπο, ατελείωτα επεξεργασμένο αλλά ποτέ ουσιαστικά καθορισμένο, οι θεμελιώδεις προϋποθέσεις και απαιτήσεις της προόδου και της ευημερίας έχουν αλλάξει, ότι οι παλιές οικονομικές αρχές έχουν καταργηθεί, ότι η χώρα έχει εισέλθει σε μια περίοδο.
Η άνευ προηγουμένου εύκολη και γρήγορη επέκταση, το πως όλα τα οικονομικά προβλήματα έχουν λυθεί, ότι η βιομηχανία έγινε ξαφνικά πιο αποτελεσματική από ποτέ, πως η ευημερία έγινε καθολική…”
– The Business Week, 2 Νοεμβρίου 1929 (!!!!!!!!!!)
Το περιβάλλον των πολύ χαμηλών ή μηδενικών επιτοκίων όταν διαρκεί τόσο μεγάλο χρονικό διάστημα είναι δεδομένο ότι θα προκαλέσει στρεβλώσεις στην οικονομία. Αυτές προέρχονται αρχικά απο την υπερβολική ροή χρήματος σε περιουσιακά στοιχεία η οποία ροή ΔΕΝ δικαιολογείται από τα θεμελιώδη της οικονομίας και του συγκεκριμένου περιουσιακού στοιχείου.
Τα μέτρα που έλαβαν οι Κεντρικές Τράπεζες απο την φούσκα των dotcoms το 2000 και κυρίως απο το 2009 για να σώσουν την παγκόσμια οικονομία απο την κατάρευση , έχουν αρχίσει να δημιουργούν φούσκες δλδ υπερτιμημένα περιουσιακά στοιχεία παντού. Μετοχές , Ομόλογα – κυρίως αυτά – και βέβαια ακίνητα. Ο μηχανισμός είναι απλός: Οσοι διαθέτουν μετρητά αναζητούν καλύτερες αποδόσεις απο τις πολυ χαμηλές που προσφέρουν οι καταθετικοί λογαριασμοί και τα προιόντα σταθερού εισοδήματος , και στρέφονται αλλού. Ετσι σιγά σιγά όλες οι τιμές των περιουσιακών στοιχείων αυξάνουν.
Το τελευταίο σημείο ανησυχίας είναι πως και πάλι – μετά το 2008 – οι τιμές των ακινήτων αυξάνονται και σε μερικές χώρες όπως η Νέα Ζηλανδία και ο Καναδάς είναι ήδη φούσκα, με ότι αυτό συνεπάγεται όπως βλέπουμε και στο παρακάτω διάγραμμα απο σχετικό άρθρο στο Bloomberg.
Ηδη στην Ν.Ζηλανδία απαγορεύτηκαν οι αγορές ακινήτων απο ξένους σε μια προσπάθεια ελέγχου των τιμών που έχουν μεγάλη απόκλιση απο τα θεμελιώδη της τοπικής οικονομίας.
H εκ νέου διένεξη των ΗΠΑ με την Κίνα στον Εμπορικό πόλεμο που έχει ανοίξει ο Τραμπ , αφού θεωρεί πως το έλλειμα στο εμπορικό ισοζύγιο μέ την Κίνα είναι η μέγιστη τροχοπέδη της Αμερικανικής οικονομίας, αναστάτωσε και πάλι τις αγορές και μείωσε την επιθυμία για ανάληψη ρίσκου. Η μεταβλητότητα αυξήθηκε απότομα απο τα πολύ χαμηλά επίπεδα που ήταν και μάζι με τεχνικά ζητήματα ( πολλοί traders εγκλωβίστηκαν με margin και funds αναγκάστηκαν να αντισταθμίσουν τα χαρτοφυλακιά τους) , δημιούργησαν έναν μικρό πανικό στις αγορές .
Η αγορά στις ΗΠΑ είχε υπερθερμανθεί είναι αλήθεια ή ήταν υπεραγαρασμένη σε τεχνικούς όρους και η πτώση βοηθάει στο να “αποθερμανθεί”. Με δεδομένο πως η Fed δεν θα αυξήσει τα επιτόκια , αλλά πιθανόν να τα μειώσει προς το τέλος του χρόνου ή αρχές του επόμενου, την οικονομία να πηγαίνει πολύ καλά στις ΗΠΑ , ο εμπορικός πόλεμος θα λήξει με αμοιβαίες υποχωρήσει καθώς έχουν πολλά να χάσουν και οι 2 πλευρές αν “τραβήξουν το σχοινι” παρα να κερδίσουν. Η οικονομία της Κίνας δε είναι σε κομβικό σημείο και το λιγότερο που χρειάζεται είναι μια εμπορεική διαμάχη με τις ΗΠΑ.
Η ΕΕ εμφανίζει τα πρώτα σημάδια οικονομικής στασιμότητας και η ΕΚΤ θα προχωρήσει σε νέα πιστωτική επέκταση , καθώς ο μεγάλος ασθενής είναι η ατμομηχανή της και ο κυριώτερος πολέμιος των QE, η Γερμανία. Αν δε συνυπολογισθεί και το προσφυγικό στην ΕΕ, οι ευρωεκλογές , και η άνοδος των πολιτικών τύπου Τράμπ, μια κίνηση λάθος απο ΗΠΑ και Κίνα θα αρκούσε για να δούμε ένα σοβαρό sell off στις παγκόσμιες αγορές. Κάτι τετοιο θα είχε πολυ σοβαρές επιπτώσεις ΚΑΙ στις τράπεζες που είναι φορτωμένες με ομόλογα, μετοχές και ακίνητα , και τις αγορές ακινήτων που ειδικά σε μερικές χώρες και περιοχές πχ Λονδίνο είναι σε επίπεδα φούσκας, αλλά και τις ροές κεφαλαίων προς τις υπερχρεωμένες χώρες όπως η Ιταλία και η Ελλάδα. Να μην λησμονηθεί πως οι αναδυόμενες οικονομίες έχουν πληγεί απο την άνοδο των παραεμβατικών επιτοκίων δολαρίου και την πολιτική της Fed , με την Τουρκία να είναι το πιό σοβαρό πρόβλημα. Ομως οι τράπεζες της ΕΕ έχουν μεγάλη έκθεση στην Τουρκία και ένα ντόμινο δεν είναι απίθανο αν η κατάσταση δεν ελεγχθεί.
Σε ένα περιβάλλον λοιπόν με ανάλογα ρίσκα και μεταβλητές , πολύ δύσκολα ΗΠΑ και Κίνα δεν θα έρθουν σε συμφωνία, κάτι που καθιστά την παρούσα πτώση ΕΥΚΑΙΡΙΑ επιλεκτικών αγορών.
Δρ.Π.Δάντης
Τα πρώτα σημάδια ανησυχίας για την πορεία της παγκόσμιας οικονομίας είναι ήδη εδώ : Στην Κίνα οι εξαγωγές που ανακοινώθηκαν ναι μεν είναι σε επίπεδα ρεκόρ αλλά οι εισαγωγές είναι σε αλριβώς αντίθετη πορεία. Ισως η εσωτερική ζήτηση δεν είναι τόση ισχυρή όσο ο υπολοιπος πλανήτης νομίζει. Το χρέος δε είναι σε άγνωστα επίπεδα καθώς πολλά στοιχεία της Κινεζικής οικονομίας προφανώς και δεν ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα λόγω του ασφυκτικού ελέγχου του ΚΚΚ στο κράτος και τις δομές του. Κάτι που όμως είναι γνωστό στην οικονομική κοινότητα εδώ και πολλά χρόνια.
Στην Ευρωζώνη η κατάσταση είναι πιό δύσκολη. Η Γερμανία μείωσε τις εκτιμήσεις της για ανάπτυξη 0,5% το 2019 , ενώ οι αυξήσεις μισθών δεν συνεπάγονται πληθωριστικές πιέσεις .Η δε Γαλλία αλλά και η Ισπανία είναι πολυ κοντά σε μηδενική ανάπτυξη για το 2019 αν και οι απαισιόδοξοι ήδη μιλούν για ύφεση. Για την Ιταλία οι εκτιμήσεις το 2019 μειώθηκαν περαιτερω ενώ σε παραμονεύει και πολιτική κρίση , όπως και σε Ισπανία και Γαλλία..Το δε μεταναστευτικό/προσφυγικό αποτελεί βόμβα στα θεμέλια της κοινωνικής συνοχής και είναι εντυπωσιακή η απουσία σχεδίου από τις Ευρωπαικές Ελιτ που δείχνουν να βρίσκονται σε πλήρη δυσαρμονία με την πλειοψηφία των Ευρωπαίων.
Στις ΗΠΑ η ανεργία συνεχίζει να είναι σε πολύ χαμηλά επίπεδα, κοντα στο 3,5-3,7% αλλά έχουν μειωθεί οι νέες θέσεις εργασίας που πάντως παραμένουν σε σαφώς υψηλότερα επίπεδα απο αυτά της ΕΕ. Ομως η ανεστραμμένη καμπύλη αποδόσεων μεταξύ του 10ετους και του ομολόγου 3 μηνών ( που συνήθως προ- αναγγέλει ύφεση στην οικονομία) και η συντριπτική πλειοψηφία των αναλυτών που περιμένει τουλάχιστον επιβράνδυση της Αμερικανικής οικονομίας είναι χαρακτηριστικοί παράγοντες ανησυχίας. Σε αυτό ας προσθέσουμε και τις απαισιόδοξες εκτιμήσεις της επικεφαλής του ΔΝΤ , Κ.Λαγκάρντ για τις προοπτικές της παγκόσμιας οικονομίας αλλά και μερικά στοιχεία απο τον κυριώτερο πρόδρομο δείκτη (leading indicator) της παγκόσμιας οικονομίας, την πορεία των κεφαλαιαγορών.
Οι αγορές στις ΗΠΑ είναι πολυ κοντά στα ιστορικά υψηλά αλλά το momentum δείχνει να έχει χαθεί, αφού η πλειοψηφία των επενδυτών κρατάει σταση αναμονής ωστε να εκτιμήσει τα εταιρικά αποτελέσματα που ανακοινώνουν οι εισηγμένες. Μέχρι στιγμής τα στοιχεία είναι , κατα μέσο όρο, καλύτερα των εκτιμήσεων , οι οποίες όμως είναι χαμηλότερες κατα 10-20% απο αυτές του προηγούμενου έτους. Ο χρυσός παραμένει στην περιοχή των $1250-1300 ανά ουγκιά και η τεχνική του εικόνα προδίδει μακροπρόθεσμο ανοδικό σχηματισμό. Να σημειωσουμε εδω πως οι κυριώτερες Κεντρικές Τράπεζες αυξάνουν συστηματικά τα αποθέματα χρυσού που κατέχουν τα τελευταία χρόνια καθώς φοβούνται εξάπλωση των εμπορικών πολέμων που συνήθως καταλήγουν και σε νομισματικούς πολέμους – δλδ η μια χώρα προσπαθεί να εξάγει το προβλημά της στην άλλη μέσω της χειραγώγησης της συναλλαγματικής της ισοτιμίας – . Το πετρέλαιο (WTI) είναι σταθερά πάνω απο τα $60 το βαρέλι και σίγουρα η Σαουδική Αραβία , ο μεγαλύτερος παραγωγός στο κόσμο με την καλύτερη ποιότητα , θα κάνει ότι μπορεί για να αυξηθεί η τιμή του όσο υπάρχει η προσδοκία του IPO της ΑΡΑΜΚΟ που επιθυμεί να αντλήσει περι τα 2τρις δολάρια απο τις αγορές μέσα στην επόμενη 2ετία.
Gold 100y chart and recessions
Crude Oil 90y chart and recessions
Καθώς το τελευταίο τρίμηνο του 2018 οι αγορές βιώσαν το χειρότερο 3μηνο απο το 1929 με πιό χαρακτηριστική την παραμονή των Χριστουγέννων ,όταν η Fed επιτάχυνε την απομόχλευση σε $50 δις /μήνα και όλοι, αναλυτές, χρηματιστές, οικονομολόγοι, πολιτικοί φοβήθηκαν πως ένα κραχ είναι θέμα χρόνου, οι μεγαλύτερες Κεντρικές Τράπεζες φαινεται ότι φοβηθηκαν για τα χειρότερα όσον αναφορά την παγκόσμια οικονομία και , η ΕΚΤ ετοιμάζεται να δώσει νέα δάνεια στις εμπορικές τράπεζες της ευρωζώνης για να αποπληρώσουν τα παλιότερα και η Fed άλλαξε πολιτική και σταμάτησε τις αυξήσεις των επιτοκίων ενώ το 2018 είχε προβεί σε 4 και για το 2019 είχε προαναγγείλει τουλάχιστον άλλες 2. Δεν θα αποτελέσει εκλπληξη αν η Fed προχωρήσει ενα βήμα παραπέρα και μειώσει και πάλι τα επιτόκια μέσα στο 2019, δίνοντας και πάλι ώθηση σε αγορές και οικονομία, οι οποίες άλλωστε έχουν όλο και μεγαλύτερο βαθμό συσχέτισης μετα το 1987.
SPX 100y chart and recessions
source : macrotrends.com
Αν τελικά η Fed προχωρήσει σε νέα χαλάρωση της νομισματικής της πολιτικής προκειμένου να “σώσει” την παγκόσμια οικονομία είναι πιθανόν η ανάπτυξη στις ΗΠΑ να βρεθεί τα δύο επόμενα χρόνια άνω του 2% και να βοηθήσει και την Ευρωζώνη να μην βρεθεί συνολικά σε ύφεση. Κάτι ανάλογο προιδεάζει και η τεχνική εικόνα στους δείκτες στις ΗΠΑ, στο αισιόδοξο σενάριο που μοιάζει περισσότερο σαν σενάριο επιστημονικής φαντασίας: με βάση την κυματική θεωρία o SPX αν η διόρθωση του 2018 είναι κύμα 4 , θα βρεθεί στις 3.800-4.000 μονάδες ενώ αν βρεθεί σε κίνηση 5 extension μπορεί να βρεθεί και στις 5-5.500 μονάδες..Αν λάβουμε υπόψη τα συμπεριφορικά χαρακτηριστικά επενδυτών , ΜΜΕ, και κοινωνίας που παρατηρούνται στις κορυφές και στις φούσκες τότε οι δείκτες έχουν ακόμα δρόμο καθώς τους τελευταίους μήνες σχεδόν όλοι εμφανίζονται βέβαιοι για ένα κραχ ή τουλάχιστον ένα bear market.
SPX weekly chart
source : stockcharts.com
Το τελευταίο θα ωφελήσει τα μέγιστα και το ΧΑΑ που πιθανόν να βρίσκεται στις αρχές ενός νέου ανοδικού κύκλου και κατ’επέκταση την Ελληνική οικονομία , ΑΝ η παραπάνω εκτίμηση αποδειχθεί σωστή γαι την μητρόπολη των αγορών.
Δρ.Π.Δάντης
Η τρέχουσα Bull market είναι η μεγαλύτερη σε διάρκεια όλων των εποχών με τις εταιρείες του δείκτη S&P500 να καταγράφουν εντυπωσιακή άυξηση κερών ανά μετοχή. Περισσότερα στο : This time is not different
η καμπύλη επιτοκίων μεταξύ του treasury 3 μηνών και του 10ετούς τείνει προς επίπεδη , δλδ η απόδοση του (πολυ) βραχυπρόθεσμου ομολόγου τείνει προς αυτή του 10ετούς. Κάτι που αποτελεί μιά ένδειξη – και όχι απόδειξη – γιά αυξημένες πιθανότητες ύφεσης στην οικονομία των ΗΠΑ, το οποίο αν συνδιαστεί με την απόφαση της Federal Reserve να κρατήσει σταθερά τα επιτόκια για όλο το 2019, αυξάνει τις ανησυχίες της wall street .
Τα οικονομικά αποτελέσματα δε που ανακοίνωσε η εταιρεία Federal express που ήταν κατώτερα των εκτιμήσεων αλλά και η μείωση των προσδοκιών για το 2019 , αποτελούν άλλη μία σοβαρή ένδειξη πως η παγκόσμια οικονομία έχει σταματήσει να αναπτύσεται. (το γιατί τα αποτελέσματα της Fedex είναι μια σοβαρή ένδειξη της πορείας της παγκόσμιας οικονομίας θα αναλυθεί διεξοδικά στο Money Show στην Θεσσαλονίκη στην εκδήλωση της Ενωσης Αναλυτών).
Και με την αγορά κόντα στα ιστορικά υψηλά, το ρίσκο αυξάνει καθώς στην περιοχή 2800-2900 του SPX οι πιθανότητες εμφάνισης σοβαρών πωλήσεων είναι πολυ αυξημένες.
Δρ.Π.Δάντης
